Historie Bodegraven
De Sint Willibrordus kerk in Bodegraven is gebouwd in neogotische stijl naar een ontwerp van de Limburgse architect Pierre Cuypers, onder meer bekend van het Rijksmuseum en het Centraal Station te Amsterdam. De bouw is voltooid in 1865. Oorspronkelijk was de patroonheilige van RK Bodegraven-Zwammerdam Sint Gallus , maar met de inwijding van de nieuwe kerk werd de naam gewijzigd in Sint Willibrordus.
In 1982 heeft een grote brand gewoed die de kerk voor een groot gedeelte heeft verwoest en waardoor het kerkelijk leven stil kwam te liggen. Het gereformeerde kerkgenootschap in Bodegraven bood aan de katholieken onderdak aan. Er wordt besloten om de kerk te herstellen en spoedig vindt herbouw plaats en met Pasen 1983 is de plechtige ingebruikneming van de in volle glorie herstelde kerk. In 2015 wordt gedurende een gehele week het 150 jarig bestaan van de kerk gevierd en met die gelegenheid wordt een boek uitgegeven met de titel “Zij voelden zich geroepen”. Dit boek is een unieke weergave van alle geestelijken die gedurende de 150 jaar van de kerk vanuit onze gemeenschap voor een priesterlijk cq kloosterlijk bestaan hebben gekozen.
GESCHIEDENIS VAN KATHOLIEK BODEGRAVEN
Ruimschoots voor het jaar 1000 is hier een kerkelijk centrum geweest in of bij het kasteel van de machtige Graaf van Bodegraven. Door overstromingen en oorlogsgeweld is „Oud Bodegraven” ten zuiden van de Rijn meermalen verwoest en tenslotte zocht men een veiliger woonoord op de noordelijke Rijnoever. Later wordt daar ook de parochiekerk aan de Markt gebouwd, toegewijd aan de heilige Gallus. Dit was een Zwitserse abt, van Ierse afkomst, die op 16 oktober 650 overleed (de plaats St. Gallen is waarschijnlijk naar hem vernoemd).
Na eeuwen van betrekkelijke rust en welvaart komen rond het jaar 1500 plundering en verwoesting Bodegraven teisteren. Tot driemaal toe in enkele jaren moet het dorp het ontgelden.
De Reformatie heeft nog enkele droeve bladzijden toegevoegd aan de geschiedenis van katholiek Bodegraven. Toen in 1583 de eerste hervormde predikant, Cornelis Wolfaarts van der Laan, zijn intrede deed in Bodegraven, moest de pastoor het veld ruimen en zagen de katholieken hun oude vertrouwde kerk in protestantse handen overgaan. In 1592 sterft Heer Dirck Taats, de laatste katholieke herder van Bodegraven, in ballingschap en wordt te Oudewater begraven.
Lange jaren hebben de katholieken het zonder herder en zonder kerkgebouw moeten stellen, maar vanaf 1614 hebben verschillende priesters uit omliggende plaatsen, vooral Jezuïeten, zich over Bodegraven ontfermd.
In het verborgene vierden zij de Eucharistie bij de katholieken thuis. In 1643 was echter de toestand zoveel verbeterd, dat een priester zich weer te Bodegraven kon vestigen. Zo komt de Jezuïet Isaac van der Meye als eerste pastoor na de Reformatie in de opnieuw opgerichte parochie van Sint Gallus. Tot aan 1704 blijven de Jezuïeten de parochie bedienen. In 1663 mogen zij zich verblijden in het bezit van een eigen kerkje, gelegen op “de Tocht” (ongeveer op de plaats, waar nu het pand Overtocht 9 staat).
In 1672 kwam opnieuw de gruwel der verwoesting over Bodegraven, ditmaal door toedoen van de franse legers, die vanuit Woerden over het ijs via de Meye naar Nieuwkoop waren getrokken. Daar ondervonden ze echter zoveel tegenstand van de boeren van Nieuwkoop en Aarlanderveen, dat zij hun plan om naar Leiden op te trekken opgaven en via Zwammerdam en Bodegraven naar Woerden terugtrokken. Beide dorpen lieten zij als rokende puinhopen achter. De bevolking werd grotendeels uitgemoord.
Ondanks alle tegenspoed en tegenwerking groeide de parochie. In 1758 telde men al 464 communicanten. Het kerkje werd te klein en was na en eeuw aan vernieuwing toe. In 1767 komt er op de plaats van het oude kerkje een prachtige nieuwe kerk gereed voor de totale som van 7193 gulden en 10 stuiver. De bouwpastoor, de augustijner pater Joannes van Branteghem, was de laatste reguliere pastoor van de parochie. Na 43 jaren herder te zijn geweest over de kudde van Bodegraven, liet hij bij zijn dood de parochie achter in de zorg van seculiere priesters, die sindsdien onafgebroken de parochie hebben bediend.
In 1825 werd naast de kerk, tussen de Tocht en de Rijn een eigen kerkhof aangelegd, dat echter na vijf jaar al vervangen moest worden door een ander aan de overzijde van de Tocht, omdat het eerste volgens de maatstaven van een inmiddels verschenen wet te dicht bij de bebouwde kom was gelegen. In 1835 was de parochie zo uitgebreid en de pastoor – Cornelis van Bemmel – zo oud geworden, dat er voor het eerst een kapelaan in Bodegraven verscheen. Deze kapelaan – Gerardus Kok – zal zeven jaar later het pastoraat van de dan 87-jarige pastoor Van Bemmel overnemen.
De kerk van 1767 was in 1822 verruimd en opgeknapt – maar kon de steeds groeiende parochie niet meer voldoende plaatsen bieden. Pastoor Willibrord van Heyningen is direct na zijn komst, in 1857 al gaan ijveren voor een nieuwe kerk, maar stuitte daarbij op zoveel moeilijkheden dat het nog geruime tijd zou duren voor hij zijn moeite bekroond zag. Op 10 juli 1865 was het dan zover. De Bisschop van Haarlem, Mgr. Wilmer, kwam naar Bodegraven om de majestueuze kerk in te wijden. Heel katholiek Bodegraven vierde uitbundig feest en dacht op dat moment niet meer aan de enorme aderlating van ƒ 43.611,- die de bouw had gekost, waarbij nog kwam ƒ 7.500,- voor de grond en nog ƒ 9.547,31 voor het interieur. Ook de architect, de grote Cuypers, kon tevreden zijn over zijn werkstuk, hoewel hij later hooglopende ruzie kreeg met de aannemer B.H. Boers over de afbouw van de toren, die in 1867 voor ƒ 19.272,06 gereed kwam.
De heilige Gallus werd door pastoor Willibrord van Heyningen niet waardig genoeg geacht om ook van de nieuwe kerk patroon te zijn. Zo zien we Sint Gallus als patroon der parochie het veld ruimen voor de heilige Willibrordus. Toch werd voor Sint Gallus later nog een plaatsje ingeruimd in een der glas-in-lood ramen van de kerk.
Een aantal jaren later liet pastoor Van der Ven naast de nieuwe kerk een monumentale pastorie bouwen en verkocht de oude pastorie aan de Zusters Franciscanessen van Salzkotten, die zich in 1875 in Bodegraven vestigden.
De tand des tijds (en der houtwormen) deed inmiddels zijn verwoestend werk in het eens zo fraaie kerkgebouw. Pastoor Lühn liep rond met grote restauratieplannen, maar kon er slechts enkele ten uitvoer brengen. In 1939 liet hij bij zijn vertrek naar Haarlem een gedeeltelijk gerestaureerde kerk achter. Met de vernieuwing der banken was hij niet verder gekomen dan de eerste tien.
Het godsdienstig leven in de parochie bloeide, mede door de langdurige zegenrijke arbeid van pastoor Janus. Het kon nog tot groter bloei komen door aanpassing aan de eisen van die tijd en van de liturgische vernieuwingen. Deze taak pakte pastoor De Groot op.
In 1965 vond een grondige restauratie plaats met daarbij ook de bouw van een nieuwe pastorie. Het 125-jarig bestaan werd daardoor uitgesteld tot 1966.
Het 125-jarig bestaan werd gevierd met onder andere de uitgave van, een zeer lezenswaardig, boekje getiteld: “Sint Willibrord, wachter aan de Overtocht”. Het boekje werd geschreven door Cees Langeveld, telt 153 bladzijden en is alleen nog antiquarisch te verkrijgen.
Op 24 maart 1982 werd de St. Willibrorduskerk zwaar geteisterd. Kortsluiting in het orgel veroorzaakte een felle brand, waardoor het dak brandend naar beneden stortte. De ravage was enorm. Ruim een jaar werd de liturgie in de Gereformeerde Kerk en in de Evangelisch-Lutherse Kerk gevierd.
Op 9 april 1985 werd de kerk tijdens een feestelijke Eucharistieviering heropend door Mgr. Dr. A.J. Simonis.
Na een samenwerking van enkele jaren met de RK parochies Gouda, Reeuwijk, Boskoop, Waddinxveen, Bodegraven en Moordrecht is in 2005 de parochie Sint Jan de Doper opgericht, met een algemeen secretariaat in Gouda.
In 2015 werd het 150-jarig bestaan groots gevierd. Speciale activiteiten waren er voor ouderen en schooljeugd. Er werd een tentoonstelling georganiseerd van de kerkschatten, een symposium gehouden, uitleg over de architectuur door een Cuypers kenner en wijnverkoop. RTV Bodegraven maakte een opname. Er werd een Bedevaart naar het graf van Sint Willibrordus in Echternach georganiseerd.
Een werkgroep heeft een boek gemaakt met als titel: “Zij voelden zich geroepen…”. Beschreven zijn 103 priesters, broeders en kloosterzusters afkomstig uit Bodegraven. Met veel foto’s die nooit eerder gepubliceerd zijn.
Nog enkele exemplaren te koop ad € 19,95 via: Parochiesecretariaat Willibrorduskerk (bodegraven@sintjandd.nl).
Versie 16 februari 2021 (samengesteld door Piet Boers en Ans Scheer – Ernst, archivarissen)